Dishepullati

Nga Imzot George Frendo O.P.

Është shumë e njohur shprehja e Palit VI në Nxitjen Apostolike Evangelii Nuntiandi, ku tha se sot shoqëria është më e disponueshme për ta pranuar dëshmitarët sesa mësuesit; dhe, në qoftë se i pranon mësuesit, i pranon pikërisht sepse janë edhe dëshmitarë. Dhe besoj se një afirmim i tillë është më i vlefshëm për ditët tonë sesa ishte para 38 vitesh, kur u shpall Evangelii Nuntiandi. Sepse rënia e komunizmit na tregon se ka kaluar periudha e ideologjive; dhe post-modernizmi na tregon një njeri në kërkim të një ideali.

Besoj se të gjithëve ne na kujtohet një kohë në jetën tonë në të cilën bëmë shumë premtime të bukura, si për shembull: se duam të marrim seriozisht thirrjen tonë e krishterë për t’u bërë shenjtë, se nuk do të përjashtojmë asnjëherë meshën e së dielës, lutjen personale, leximin e Biblës, e të tjera. Por koha ka kaluar…. dhe çfarë u bë me atë entuziazëm? Ndoshta kemi rënë në një shtet medjokriteti, të kënaqur me status quo. Dhe ndoshta kemi kërkuar të justifikojmë vetveten. Nuk jemi të shenjtër, por as jemi kriminelë! Fjala “kthim” ka vlerë për të tjerët, por jo për ne. Është shumë e lehtë të kënaqemi me mediokritetin tonë.

Në një artikull të shkruar nga Jozef Ratzinger pak kohë pas Koncilit të Vatikanit II, rreth reformës së Kishës, ai kishte thënë se një reformë e vërtetë gjithmonë përmbledh dialektikën e të parit prapa dhe të të parit para; një lidhje me të kaluarën dhe hapje për të ardhmen. Sepse Kisha është ndërtuar mbi një ngjarje që i përket së kaluarës: jeta, vdekja, dhe ngjallja e Zotit Jezus. Dhe ashtu është edhe në jetën tonë personale: një reformë e vërtetë domosdoshmërish përmbledh një shikim të thirrjes sonë e krishterë. Dhe kjo kërkon së pari rizbulimin e thirrjes sonë për dishepullatin. Por çfarë është dishepullati?

Të Mësosh nga Jezusi dhe të Ndjekësh Jezusin

Domethënia e parë e fjalës “dishepull” është: një që po mëson nga dikush tjetër. Në fakt fjala  vjen nga folje latine discere, mësoj. Dishepulli i Krishtit është, në vend të parë, ai që mëson nga Krishti. Këtu na ndriçon ai tekst shumë i bukur që gjendet në Ungjillin sipas Mateut: “Ejani tek unë të gjithë ju që jeni të lodhur prej barrës së rëndë e unë do t’ju çlodh. Merrni mbi vete zgjedhën time e mësoni nga unë, që jam zemër butë e i përvuajtur. Kështu do të gjeni pushim për shpirtrat tuaj, sepse, vërtet, zgjedha ime është e ëmbël e barra ime e lehtë”. Jezusi na premton çlodhjen. Shumë njerëz sot shpenzojnë shumë para për ta mësuar yoga dhe praktika të tjera lindore, që duhet t’u japin qetësi. Disa të tjerë shpenzojnë para në drogë, që i bëjnë t’i harrojnë problemet e jetës dhe besojnë se ashtu bëhen të lumtur. Jezusi, nga ana e vet, po premton diçka të ndryshme. Është një çlodhje e lidhur me porosi: “Mësoni nga unë”. E pse? “Jam zemër butë e i përvuajtur”.

Prandaj çlodhja që na premton Jezusi nuk është një recete magjike. “Merrni mbi vete zgjedhën time”. As është një shmangie, një dredhim nga realiteti. “Do të gjeni pushim për shpirtrat tuaj”. Nuk është diçka që mund ta fitojmë me aftësitë tona, ose që mund ta mësojmë vetë. “Mësoni nga unë”. Dhe shtoi: “Do të gjeni pushim për shpirtrat tuaj”. Por për të gjetur, duhet të kërkosh. Prandaj është një çlodhje që duhet të angazhohemi për ta fituar. Duhet të marrim mbi vete zgjedhën e Krishtit.

Domethënia e dytë e fjalës “dishepull” është: një që e ndjek dikë tjetër. Shprehja: “Më ndiq mua” e gjejmë në Ungjillin kur Jezusi thirri apostujt dhe djaloshin e pasur. Por domethënien e plot të kësaj porosie e shohim më qartë në ato fjalë të Jezusit: “Nëse ndokush do të vijë pas meje, le ta mohojë vetveten, le ta marrë kryqin e vet e le të vijë pas meje” (Mt 16, 24). Në librin interesant të Dietrich Bonhoefferit Çmimi i Dishepullatit, shkrimtari, pikërisht në kapitullin e parë, flet për “hirin e lirë”. Në fjalët e Bonhoeffer-it, “hiri i lirë” do të thotë “hiri pa dishepullatin, hiri pa kryqin”. Bonhoeffer po fliste kundër idesë së shumë kishave të krishtera që po shpallnin një hir me anën e sakramenteve, pa shpallur detyrën për ndërrimin e zemrës, detyrën për t’u angazhuar seriozisht për ta ndjekur Krishtin dhe për ta marrë kryqin e vet. Jezusi nuk ka bërë kompromise, dhe nuk bëri asnjë reklamë që dikush të bëhet nxënësi i tij. Nuk ka prezantuar një mënyrë të lehtë të jetës. Ai foli qartë që ecja pas atij kërkon vetëmohimin e marrjen e kryqit të përditshëm.

Në kapitullin e fundit të Ungjillit sipas Gjonit lexojmë që, pasi Jezusi, për tri herë, e pyeti Pjetrin nëse e donte, dhe Jezusi e porositi për të kullotur qengjat dhe delet e tij, pastaj shtoi: “Kur të plakesh, do t’i hapësh duart e një tjetër do të ngjeshë e do të çojë ku ti nuk dëshiron”. Ungjilltari komenton: “I tha këto fjalë për t’i lajmëruar se me ç‘vdekje do ta lavdëronte Hyjin”. Dhe pastaj Jezusi i tha Pjetrit: “Më ndiq mua”.

Prandaj, sipas Ungjilltarit Gjon, dy herë Pjetri e dëgjoi nga Jezusi atë porosi: “Më ndiq mua”. Hera e parë ishte kur Pjetri po gjuante peshq në Detin e Galilesë. Ungjilltari Luka tregon këtë thirrjen e Pjetrit pas tregimit e peshkimit të mrekullueshëm. Ndoshta ishte hera e parë që Pjetri e kishte takuar Jezusin, që i tha: “Qitni rrjetet tuaja për të zënë peshk”. Dhe kur Pjetri pa rrjetet plot peshq, mund ta imagjinojmë sa u kënaq! Nuk besoj se ishte e vështirë për Pjetrin të vendosë, atë ditë, ta pranojë ftesën e Jezusit për ta ndjekur; e ndoshta tha: “Patjetër që do të të ndjek! Ti do të më sjellësh shumë fat!” Hera e dytë kur Pjetri dëgjoi ftesën “Më ndiq mua” ishte nga goja e Krishtit të ngjallur, afër të njëjtit Det të Galilesë (i quajtur edhe Deti i Tiberiadit), dhe pikërisht pasi që Jezusi e kishte pyetur për tri herë: “Pjetër Gjoni, a më do ti?”, dhe Pjetri për tri herë iu përgjigj se e donte — i njëjti Pjetër që, tre ditë përpara, e kishte mohuar Jezusin për tri herë. Por ndër ftesën e parë dhe ftesën e dytë, Pjetri kishte pasur shumë eksperience që sigurisht e ndriçuan për të kuptuar më mirë kërkesat e dishepullatit. Ishte me Jezusin mbi Malin Tabor kur, bashkë me Jezusin, u dukën Moisiu dhe Elia, të cilet “bisedonin me të për kalimin e tij nga kjo jetë që do ta bënte së shpejti në Jerusalem” (Lk 9, 31); ishte me Jezusin kur, pas bisedës mbi bukën e jetës, “shumë prej nxënësve të tij u shmangën dhe nuk shkuan më me të” (Gj 6, 66); dhe ishte me Jezusin kur, në kopshtin e Gjetsemanit, e pa të kapur, të rrethuar nga një grup ushtaresh, dhe të lidhur. Sigurisht, tashti Pjetri kuptoi se ndjekja e Krishtit përmbante përvojën e kryqit, dhe se “të duash Krishtin” do të thotë ta shoqërosh deri në kryq. Edhe ne e kemi dëgjuar ftesën e Krishtit: “Më ndiq mua”. Ndoshta atë ditë kur e dëgjuam dhe e pranuam ishte, edhe për ne, një aventurë; dhe ndoshta, si Pjetri, edhe ne kemi imagjinuar se kjo aventurë do të na sillte fat të mirë, një lloj jete të lehtë. Por sot kemi vërejtur domethënien e vërtetë të kësaj thirrjeje. Krishti është akoma besnik ndaj premtimit të tij: “Do të gjeni pushim për shpirtrat tuaj”. Por është një pushim i merituar për një ecje që përmban përvojën e kryqit.

Kthim dhe Proces

Në vitin 1970 Alvin Toffler shpalli librin interesant Future Shock (i përkthyer në italisht me titullin Lo Shock del Futuro). Në këtë libër Toffler bëri disa “profeci” sociologjike, disa prej të cilëve mund të themi se u verifikuan. Në një kapitull të këtij libri ai flet për “vdekjen e qëndrueshmërisë”. Toffler tha se kultura e të ardhshmes do të cilësohet nga mobilitetet, ndryshimet, gjëra të reja, kundër çdo ideje të qëndrueshmërisë, këmbënguljes dhe besnikërisë. Por duhet të themi se besojmë në të vërtetë se është e mundshme jo vetëm të bëjmë premtimet Zotit deri në vdekje, por edhe t’i rrimë besnik këtyre premtimeve deri në vdekje. Kjo do të thotë, natyrisht, se duhet të ecim kundër rrymave. Por nuk është e gjithë jeta e krishterë një ecje kundër rrymave? Në fakt edhe Shën Pali na qortoi, para dymijë vitesh: “Mos iu përshtatni parimeve të shekullit” (Rom 12, 2).

Por besnikëri deri në vdekje do të thotë kthim, ndërrimi i zemrës, si një proces dinamik, i vazhdueshëm. Kthimi është tashti, por na tërheq ndaj së ardhshmes. Patjetër kemi pasur, e ndoshta kemi pasur shumë, çaste entuziazmi shpirtëror, dhe patjetër do të kemi çaste të tilla në të ardhmen: pas një tërheqje shpirtërore, pas një liturgjie të bukur, pasi kemi dëgjuar ndonjë libër të bukur shpirtëror…. Por entuziazmi kalon, si kaloi entuziazmi i Pjetrit në mal Tabor, i cili, pasi zbriti nga mali, duhej të përballonte përsëri problemet e jetës së përditshme; ndërsa kthimi duhet të vazhdojë.

Çaste entuziazmi mund të na nxisin për kthimin. Por kthimi, në vetvete, duhet të fillojë me një krizë. Është kriza që shihet në atë pyetje të Saulit, në rrugë për Damaskun: “Zotëri, çfarë duhet të bëj?” Kur vë re se je mëkatar, apo i vakët (kushte që, më përpara, e kemi quajtur “mëkati i mediokritetit”), dhe krahason gjendjen tënde të pranishme me si duhet të jesh, atje do të vësh re se duhet të kthehesh. Natyrisht, kjo nuk është e mundshme vetëm me fuqinë tonë. Duhet të mbajmë ndër mend fjalët e Jeremisë: “Na kthej te ti, o Zot, dhe ne do të kthejmë”. Të vësh re për mëkatin tënd dhe të kufizimeve të tua është tashmë hiri i Zotit. Kthimi përmban vetëdijshmërinë e paaftësisë sate për ta arritur idealin, aftësinë për të mësuar nga gabimet e tua, dhe “dhimbjet e lindjes” që të lindë njeriu i ri. Por kjo nuk është e mundshme pa hirin e Zotit. Ungjilltari Luka na tregon se “kur erdhi koha që Jezusi u ngrit nga kjo botë, mori vendim të palëkundshëm të shkojë në Jerusalem” (9, 51). Në origjinalin grek kemi shprehjen: “u kthye dhe u nis për Jerusalem”. Folja u kthye, në greqisht estrefesan, vjen nga folja strefein, i cili në Shkrimin e Shenjt përdoret shumë në kuptim: “të kthehesh nga mëkati te Zoti”. Përdoret, për shembull, nga Jezusi kur i thotë Pjetrit: “Unë u luta për ty, që feja jote të mos mungojë. Por ti, kur të kthehesh, forcoj vëllezërit e tu” (Lk 22, 32). Prandaj kthimi të vë në ecje. Është shumë interesante të vërejmë, në shkrimet e Lukës, përdorimi i fjalës “udhë”. Vëreni, për shembull: udhën e Jezusit për Jerusalem, udhën e dishepujve të Emaus-it, udhën e oborrtarit drejt Azotit, udhën e Saulit drejt Damaskut. Dhe para se dishepujt e Krishtit filluan të quheshin “të krishterë” në Antioki, ishin të njohur me titullin “ndjekësit e udhës” (Vap 9, 2). Kthimi do të thotë ta kemi bindjen se jemi gjithmonë në ecje. Nuk besoj se ka, në Shkrimin e Shenjt, një tekst që e shpreh këtë ide aq mirë si ai tekst në Letrën e Shën Palit drejtuar Filipianëve, Kap. 3. Është një tekst me të vërtet i bukur, dhe më lejoni ta citoj të gjithë: “Unë çmoj gjithçka si dëm në krahasim me më të madhen të mirë: me njohjen e Jezu Krishtit, Zotit tim. Për të kam bjerrë çdo gjë dhe të gjithë i çmoj si llom, me qëllim që të fitoj Krishtin dhe të gjendem në të…. që ta njoh atë dhe fuqinë e ngjalljes së tij me pjesëmarrjen në vuajtjet e tija, që të bëhem i ngjashëm me të në vdekjen e tij, që në ndonjë mënyrë të mund t’ia arrij ngjalljes së të vdekurve. Jo sikurse t’ia kisha arritur, as sikurse të isha bërë i përsosur, por vrapoj që, në ndonjë mënyrë, të mund ta zë, sepse edhe vetë kam qenë zënë prej Krishtit. Vëllezër, unë nuk mendoj se ia kam arritur, di vetëm kaq: harroj çka kam lënë pas dhe zgjatem drejt të së ardhmes, sulem drejt qëllimit, drejt shpërblimit të thirrjes qiellore të Hyjit në Krishtin Jezus” (3, 8-9a.10-14). Nga burgu, ku apostulli shkroi këtë Letër, pas shumë vitesh përvoje shpirtërore të thellë, u la Filipianëve një lloj “testamenti shpirtëror”. Në këtë Letër të shkurtër drejtuar Filipianëve është shumë e dukshme nota e gëzimit. Apostulli na tregon se dishepulli i Krishtit mund të jetë plot gëzim edhe kur është në burg e i lidhur me zinxhirë, si ishte ai vetë kur shkroi këtë Letër.

Burimi i Apostullatit tonë

Në dekadën e dytë të shekullit njëzet, Dom Chautard po shkruante një seri artikujsh në një revistë për meshtarë. Me kërkesën e Papës Benedikt XV, Dom Chautard pastaj i botoi në një libër, me titull L’Ame de l’Apostolat, një libër që më vonë u përkthye në gjuhë të ndryshme. Argumenti i këtij libri është: se punojmë kot në emrin e Krishtit kur mungon bashkimi i thellë me Krishtin në uratë. Më vonë, në vitet 50, Papa Pio XII foli për “herësinë e veprimit”. Pio XII tashmë po vërente problemin e meshtarëve që angazhoheshin aq shumë në apostullatin, që po braktisnin dimensionin kontemplative e thirrjes së tyre. Më kujtohen vitet e para të eksperiencës sime si famullitar. Isha akoma i ri dhe plot energji. Desha ta organizoj mirë famullinë time. Fillova duke peshkuar për njerëz të aftë dhe të disponueshëm për të bashkëpunuar. Dhe pata sukses duke gjetur një grup njerëzish që u treguan të disponueshëm për çdo lloj pune baritore. Por nuk u vonova për të vënë re se isha i rrethuar me shumë apostuj, por me pak dishepuj. Bile mund të shtoj që një apostullat pa dishepullat është një karikaturë. Sot po jetojmë në një shoqëri ku gjithçka përkufizohet nga efektshmëria. Është një mentalitet pragmatist, që ul çdo vlerë të vërtetë në prodhim. Aq vlerëson, sa je i aftë për të prodhuar. Të kesh është më e rëndësishme sesa të jesh, dhe të bësh edhe më e rëndësishme sesa të kesh. Mos të habitemi se fëmijët dhe pleqtë konsiderohen si një pengesë në shumë shoqëri. Më lejoni të citoj një vajtim të bërë nga Jacques-Yves Cousteau: “Pse flasim për efektshmëri? Për t’u mburrur për pasurinë e një të pestës së popullsisë dhe për varfërinë e katër të pestës së njerëzve të tjerë? Flasim për efektshmëri, për ta shtuar papunësinë, për të krijuar milionat e të varfërve dhe të braktisurve në vendet e pasura, për të harxhuar pasuri në vendet tona të cilat mungojnë ne vende të tjera? Flasim për efektshmëri, për t’u paraqitur të rinjve një ideal të vetëm: të bëhen të pasur? Në qoftë se ekonomia e tregut të lirë nuk kontrollohet rreptësishtë dhe nuk i nënshtrohet një sistemi të ri të vlerave morale, do të bëhet aq mizore, sa që do të vrasë me më shumë egërsi sesa ligji i xhunglës të cilën ne vetë e kishim dënuar”. Në një shoqëri të tillë, duhet të kemi shumë kujdes që të mos bëhemi makina të prodhimit e të humbasim atë që është më e vlefshme. Në një libër të Kardinalit Basil Hume, ky thotë: “Ne mund të arratisemi në treg sepse kemi frikë nga shkretëtira, kemi frikë nga vetmia dhe heshtja…. Por nuk mund të ndihemi të sigurt në tregun, pa qenë rehat në shkretëtirë”. Në këtë tekst, fjala “treg” i referohet botës së apostullatit, në kundërshtim me “shkretëtirë”, që i referohet botës së kontemplacionit. Në fjalë të tjera, Kardinali Hume na kujton se apostullati vetë mund të bëhet një shkëputje, një mjet për t’u shmangur nga vetmia: kemi frikë të qëndrojmë të vetëm me Zotin. Dhe ndoshta arsyetojmë: “Kam shumë punë…. Po punoj për Zotin….” Por s’mund të kërkojmë vreshtin e Zotit më shumë se Zotin e vreshtit. Sot duhet ta ndiejmë më shumë nevojë të dëgjojmë alegorinë e hardhisë. Të gjithë e dimë përmendsh, por në këtë çast vlen ta lexojmë përsëri: “Unë jam hardhia e vërtete, e im Atë është vreshtari. Çdo shermend në mua, që nuk jep fryt, Ai e pret, kurse secilin që jep fryt, Ai e pastron, që të japë më shumë fryt. Tashme ju jeni të pastruar me anën e fjalës që ju thashë. Banoni në mua sikurse edhe unë në ju. Sikurse shermendi nuk mund të japë fryt prej vetvetës, i shkeputur prej hardhisë, po ashtu as ju, nësë nuk mbeteni në mua. Unë jam hardhia, ju jeni shermendet. Kush mbetet në mua e unë në të, ai jep shumë fryt, sepse pa mua s’mund të bëni asgjë.” Ky duhet të jetë meditimi ynë i përditshëm, dhe një ftesë që në çdo apostullat tonin, në qoftë se duam që ky të jetë i frytshëm, të jemi të bashkuar me hardhinë.